6 polskich zabytków, które przeszły niezwykłą metamorfozę. Zamek, dwór i bazylika, uratowane dzięki pieniądzom z Unii Europejskiej

Dziś dwudziesta rocznica wejścia Polski do Unii Europejskiej. Nasz kraj stał się członkiem wspólnoty o północy 1 maja 2024 wraz Cyprem, Czechami, Estonią, Litwą, Łotwą, Maltą, ze Słowacją, Słowenią i z Węgrami.

Polacy zadecydowali o wejściu do Unii w referendum, które przeprowadzono w dniach 7 i 8 czerwca 2003 r. Za wejściem było 77,45 proc. głosujących, przeciw 22,55 proc., a frekwencja wyniosła prawie 59 proc., dzięki czemu referendum było ważne i wiążące.

Okrągła rocznica to dobry moment na podsumowania i oceny. Czy opłaciło się nam włączyć do struktur Unii Europejskiej? Z perspektywy ściśle finansowej na pewno tak. Po tym, jak Polska stała się członkiem UE, nasz kraj zyskał możliwość korzystania z dziesiątków unijnych funduszy i programów dofinansowania praktycznie wszystkiego.

Na wejściu Polski do Unii Europejskiej zyskali też turyści. Część pozyskanych funduszy i programów przeznaczono na rozbudowę infrastruktury turystycznej, odbudowę zabytków i tworzenie nowych atrakcji. Dziś zabieganie o unijne dofinansowanie na konserwację zabytków czy rewitalizację starych obiektów, by przywrócić im dawną użyteczność i udostępnić turystom, należy do zwykłych i rutynowych zadań gmin, powiatów, województw i miast, fundacji i stowarzyszeń.

Które piękne polskie zabytki przeszły metamorfozę dzięki dofinansowaniu z Unii Europejskiej? Poniżej znajdziesz przykłady budowli, które można dziś bezpiecznie zwiedzać dzięki dotacjom z UE. Niektóre zostały poddane konserwacji już w pierwszych, pionierskich latach członkostwa Polski w Unii, inne dopiero niedawno – łączy je wielka i ważna zmiana na lepsze, umożliwiona dzięki funduszom europejskim.

Sytuację polskich zabytków przed i po wstąpieniu do Unii Europejskiej opisała dr Katarzyna Kubiszewska, adiunkt w Zakładzie Finansów Katedry Analiz Ekonomicznych i Finansów na Wydziale Ekonomii i Zarządzania Politechniki Gdańskiej, w artykule „Finansowanie odnowy zabytków w Polsce przy wykorzystaniu pomocy UE”, „Ochrona Zabytków” 2012, nr 3-4, s. 59-74.

- W raporcie z 2008 roku (…) oceniono stan zachowania obiektów zabytkowych w Polsce na niezadowalający, gdyż prawie połowa nieruchomych zabytków architektury i budownictwa wymagała kapitalnego lub zabezpieczającego remontu – relacjonuje Kubiszewska.

Jakie kwoty popłynęły z Unii Europejskiej na konserwację polskiego dziedzictwa narodowego i ochronę zabytków?

- Na dofinansowanie mogły liczyć projekty, które były ukierunkowane na zachowanie i odbudowę dziedzictwa kulturowego o znaczeniu europejskim wraz z otoczeniem oraz wykreowanie narodowych produktów turystyki kulturowej w historycznych miastach Polski – pisze Kubiszewska. - W latach 2006-2009 w ramach alokacji na Priorytet III Polska wykonała 34 projekty, z czego w pierwszym naborze, który miał miejsce w 2006 roku, dofinansowanie o łącznej wartości 30,8 mln euro uzyskało 14 projektów. W rezultacie drugiego naboru, w 2007 roku, kolejnych 15 projektów uzyskało dotację w kwocie 41,9 mln euro.

Które zabytki skorzystały najbardziej z unijnych pieniędzy i przeobraziły się z ruin w piękne obiekty, zachwycające turystów? Gdzie zaszły największe zmiany? Poniżej kilka przykładów.

Centralne Muzeum Morskie w Gdańsku

Jeśli chodzi o wysokość dotacji na konserwację zabytków, to w pierwszych latach członkostwa Polski w UE rekordzistką zostało Centralne Muzeum Morskie w Gdańsku (dziś Narodowe Muzeum Morskie).

- Najwyższa dotacja, w wysokości 8,5 mln euro, została przyznana na projekt dotyczący przebudowy i rozbudowy infrastruktury kulturalnej Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku na potrzeby Ośrodka Kultury Morskiej – pisze Kubiszewska w swojej analizie.

Trudno się dziwić. Pod pieczą Muzeum znajduje się mnóstwo ważnych obiektów, w tym słynny gdański Żuraw, statki-muzea „Dar Pomorza” i „Sołdek", zabytkowe spichlerze na Ołowiance i wiele innych, których utrzymanie w odpowiednim stanie kosztuje fortunę.

Fortyfikacje Starego Miasta w Zamościu

Na drugim miejscu pod względem wysokości dofinansowania we wczesnym okresie członkostwa Polski w Unii Europejskiej uplasowały się fortyfikacje Starego Miasta w Zamościu. Projekt przewidywał konserwację, renowację i adaptację starych wiekowych struktur na cele kultury. Otrzymał prawie 6 mln euro dofinansowania.

Zamek Krzyżtopór w Ujeździe

O innych ciekawych projektach renowacji i konserwacji zabytków, sfinansowanych dzięki pieniądzom z Unii Europejskiej, opowiedział Piotr Zambrzycki, pracownik Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie i ekspert w dziedzinie konserwacji rzeźby, w rozmowie z portalem Europe Direct Kraków – Punkt Informacji Europejskiej.

Pracował on np. przy projekcie zabezpieczenia zabytkowych ruin gigantycznego zamku Krzyżtopór w Ujeździe.

- Praktycznie wszystkie konstrukcje murów zostały poddane konserwacji – mówi Zambrzycki. – Stworzono też nowe strefy obsługi ruchu turystycznego w podziemiach jednego z bastionów, a także nowe trasy zwiedzania zamku.

Zambrzycki dodaje, że po zakończeniu projektu liczba turystów, odwiedzających zrewitalizowany Krzyżtopór, zwiększyła się aż pięciokrotnie.

Dwór Starościński w Podzamczu Chęcińskim

W przypadku tego projektu konserwacji i adaptacji poddano nie tylko sam dwór, ale też otaczający go park i staw. Dzięki temu ruina przekształciła się w uroczy zakątek, popularną atrakcję turystyczną i centrum konferencyjne.

Bazylika kolegiacka w Wiślicy

W tym przypadku fundusze unijne pozwoliły ochronić piękną i zabytkową bazylikę z reliktami architektury romańskiej. Wokół kościoła zbudowano podziemny korytarz, mający wspierać system odwadniania murów, które były stale zawilgocone i niszczały. Z czasem korytarz zaczęto wykorzystywać także jako dodatkową ekspozycję muzealną, rodzaj podziemnego muzeum, które wzbogaciło ofertę turystyczną Wiślicy.

Łazienki Królewskie w Warszawie

Zachwycający park, stanowiący dziś najpopularniejszą atrakcję turystyczną Warszawy, Łazienki Królewskie, także bardzo skorzystał na przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Piotr Zambrzycki wspomina swoją pracę przy projektach konserwatorskich, które objęły m.in. Pałac na Wyspie, Pałac Myślewicki, amfiteatr, Podchorążówkę i Oberżę, oraz Starą Oranżerię. Świeżość i estetyka budowli w Łazienkach, które tak podobają się mieszkańcom Warszawy i turystom, to w dużej mierze zasługa renowacji przeprowadzonych dzięki dofinansowaniu z Unii.

W Polsce jest ok. 80 tys. zarejestrowanych zabytków nieruchomych. Oficjalny rejestr zabytków jest dostępny online.

Jeśli chcesz sprawdzić, które dokładnie miejsca zostały poddane konserwacji czy rewitalizacji z funduszy unijnych w twojej okolicy, możesz skorzystać z pomocnej mapy dotacji. Serwis pozwala szukać miejsc według nazw lub lokalizacji. By zidentyfikować zabytki, które odnowiono, użyj szukania zaawansowanego, a następnie zaznacz kategorie Turystyka, Kultura i Rewitalizacja.

A może po prostu szukasz ciekawych zabytków, by zwiedzić je w czasie weekendowej wycieczki czy urlopu? Zajrzyj na portal Zabytek.pl, który sam zresztą jest finansowany z funduszy unijnych. Znajdziesz tam adresy, zdjęcia i opisy tysięcy zabytkowych miejsc w całej Polsce ze zdjęciami, mapami i wskazówkami od innych turystów.

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Stronę Podróży codziennie. Obserwuj Stronę Podróży!

Źródła:

• K.
• ;Kubiszewska
  [/a], „Finansowanie odnowy zabytków w Polsce przy wykorzystaniu pomocy UE”, „Ochrona Zabytków” 2012, nr 3-4, s. 59-74* Gov.pl
• Mapadotacji.gov.pl
• Europe Direct Kraków
• Krajowy Rejestr Zabytków
• Zabytek.pl

Czytaj też: Najpiękniejsze miejsca w Polsce: 16 turystycznych skarbów UNESCO, które musisz odwiedzić choć raz w życiu. Zachwycają cały świat!